صنعت فولاد تنها ۲ سال با تحقق چشم‌انداز ۱۴۰۴ فاصله دارد و امروز با مشکلات زیادی مواجه است که تحقق این برنامه را بسیار سخت می‌کند. به گزارش «روزگار معدن»، در سال‌های اخیر ورود دولت به قیمت‌گذاری و دخالت در فرمول‌گذاری‌ها توازن در کل زنجیره ارزش فولاد را برهم زده است. متاسفانه گاها به اسم حمایت از صنعت تصمیماتی اتخاذ شده که شاهد هستیم به نوعی مانع در مسیر تولید بوده و بسیاری از سرمایه‌گذاران را برای حضور در این مسیر منصرف کرده است. امروز یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعت از جمله صنعت فولاد بحث سرمایه‌گذاری است. این مضوع در کل زنجیره ارزش فولاد قابل رویت است و اثرات آن قابل بررسی است. یکی از موضوعاتی که منجربه فرار سرمایه در سال‌های اخیر شده توانسته حجم سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی را کاهش دهد، تغییر در قوانین و مقررات و تصمیمات خلق‌الساعه است. این در حالی است که در یک سال گذشته بازار ارز نیز با رشد ناگهانی توانست هزینه‌های معدنکاری و واحدهای صنایع معدنی را افزایش دهد. در چنین شرایطی قیمت‌گذاری دستوری تنها می‌تواند سود حاصل را کاهش و حتی سهامداران را نسبت به وضعیت یک نماد فولادی سردرگم کند. نکته مهم آن است که صنعت فولاد با سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر حالا تنها ۲ سال تا تحقق چشم‌انداز ۱۴۰۴ فاصله دارد اما امروز با حدود ۴۵میلیون تن ظرفیت نصب شده تنها توانایی تولید حدود ۳۰ میلیون تن را در اختیار دارد. این موضوع نشان می‌دهد صنعت فولاد با مشکلات بسیاری در حوزه زیرساخت‌ها مواجه است که نمی‌تواند میزان ظرفیت اسمی خود را محقق کند. در نتیجه چنین شرایطی نمی‌توان انتظار توسعه هرچه بیشتر در بازارهای صادراتی را داشت زیرا بازارهای صادراتی نیازمند ثبات در عرضه از سوی صادر‌کننده هستند اما امروز تولیدکنندگان فولاد ایران نسبت به شرایط پیش‌رو با نگرانی‌های زیادی مواجه هستند.

روند سرمایه‌گذاری نگران‌کننده است

سید شمس‌الدین حسینی نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکلات صنعت فولاد بیان کرد: یکی از موضوعاتی که با آن مواجه هستیم مسئله حمایت، نرخ و دخالت است. حمایت از چه کسانی و چگونه سوال پیش‌روی ما است. وی ادامه داد: در موضوع قیمت‌گذاری هر کسی دوست دارد مواد اولیه با ارزان و با ثبات نرخ تهیه کند اما وقتی که به حلقه خودش می‌رسد متوجه می‌شود قیمت‌گذاری دستوری قدرت تصمیم‌گیری را کاهش و دولت را هم با چالش‌هایی همراه می‌کند. ما قبول داریم تجربه دنیا نسبت به حمایت و قیمت‌گذاری فعالانه بوده و دخالت می‌کند اما چطور این دخالت انجام می‌شود؟ به گفته حسینی، مدیریت شناور بازار ارزی دخالت بازاری است. این نماینده مجلس اضافه کرد: چاره‌ای نیست که در هر رویداد و فصل برخی از این مسائل را تعیین تکلیف کنیم زیرا در سه دهه اخیر این تعیین‌تکلیف‌ها انجام نشده اگر نتوانیم این‌کار انجام ‌دهیم به نتیجه دلخواه دست نخواهیم یافت. وی ادامه داد: فولاد یک صنعت مادر است و در بحث اشتغال و ارزش‌افزوده مسئله کلیدی است. باید در صنعت فولاد شاهد رشد متوازن باشیم. اگر بخواهیم در ۱۴۰۴ به میزان ۵۵ میلیون تن فولاد تولیدکنیم ظرفیت حمل‌ونقل متناسب با آن شکل نگرفته است. حسینی تصریح کرد: صنعت فولاد از تغییراتی جهانی اثر می‌گیرد و امروز در رتبه دهم جهانی قرار داریم. امروز در بخش صادرات در رده بیستم جهان قرار داریم. سهم ایران در تجارت جهانی فولاد کمتر از یک درصد است. وی ادامه داد: در بحث فولاد پیش‌بینی آن است که تقاضا ۳۱ درصد با روند موجود رشد پیدا کند جهت‌گیری اقتصاد چین، وجود مازار در کشورهایی مثل چین، روسیه، هند، تدوام جنگ در اوکراین، تعهد بین‌المللی تولید بدون کربن و... از موارد اثر‌گذار بر صنعت فولاد در سطح جهانی است. به گفته حسینی، ما در اقتصاد ایران ضمن توجه به تحولات جهانی باید تمرکز بیشتری بر موضوعات اقتصادی خودمان داشته باشیم. ما در دهه گذشته با نرخ رشد کمتر از ۱.۵درصد بوده است اگر نتوانیم تقاضا را در کشور فعال کنیم، آینده ما سخت‌تر خواهد بود. در دوره ۱۳۸۶ -۱۴۰۱ متوسط نرخ رشد در بخش اقتصادی و معدن منفی بود. نماینده مجلس شورای اسلامی بیان کرد: یکی از مشکلات ما در صنعت فولاد تشکیل سرمایه است. در مجموع روند سرمایه‌گذاری نه‌تنها مطلوب نبوده بلکه نگران‌کننده است. یکی از دغدغه‌های ما این است که سرمایه‌گذاری‌های بخش دولت هم تحت‌فشار است. وی ادامه داد: رشد بخش ساختمان از رشد اندک اقتصاد هم عقب‌مانده است. حسینی بیان کرد: پیش‌بینی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد، به ازای هر یک درصد افزایش در درآمد سرانه به میزان ۱.۱ درصد مصرف فولاد جهان افزایش پیدا کرده است. وی افزود: ما در حوزه زیرساخت‌ها به ویژه آب، تامین مواد اولیه و تولید محصولات با ارزش‌افزوده نیازمند سرمایه‌گذاری هستیم. حسینی تاکید کرد: دشواری در تامین مواد اولیه، ناکارآمدی نظام نرخ‌گذاری، کمبود سرمایه‌گذاری، ریسک تامین برق، تورم و نوسانات نرخ ارز و اهمیت سیاست‌های دولت در توسعه از عوامل موثر بر صنعت فولاد ایران است.

سخن پایانی...

مسئله مهم امروز به دو دسته چالش‌های درونی و بیرونی تقسیم می‌شود که شاید نقش چالش‌های درونی بسیار بیشتر از تحریم‌ها باشد، زیرا تولید‌کنندگان فولاد امروز مسیر خود در بازارهای صادراتی را پیدا کرده‌اند.  اما در این بین چالشی همچون بحث انرژی باعث شده تا برنامه واحدهای فولادی با سختی فراوان موفق به تحقق برنامه سالانه خود شوند. این امر نیازمند فراهم کردن بسترهایی برای جذب سرمایه در بخش معدن تا صنایع معدنی از جمله فولاد است. بدون‌شک ثبات در قوانین و عدم دخالت دولت در قیمت‌گذاری می‌تواند مسیر سرمایه‌گذاری را تسهیل ببخشد. امروز در کنار آنکه در حوزه انرژی نیازمند سرمایه‌گذاری هستیم، در حوزه اکتشافات نیز باید این موضوع بیش از گذشته در دستور‌کار قرار بگیرد. تامین مواد اولیه از دیگر مشکلاتی است که بخش معدن با آن مواجه بوده و اثرات آن را می‌توان در حلقه‌های میانی زنجیره مشاهده کرد.
اگر در این مسیر حرکت نکرده و تقاضا در داخل کشور را در کنار توسعه بازارهای صادراتی فعال نکنیم نمی‌توان به افزایش سهم صنعت فولاد ایران در تجارت جهانی امیدوار بود.
این در حالی است که کشورهای همسایه به ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در حال جذب سرمایه و توسعه طرح‌های خود در صنعت فولاد هستند که می‌توانند رقیب جدی برای ایران در بازار محسوب شوند. نمونه این تحرکات را می‌توان در بازار عراق مشاهده کرد که ترکیه نخستین صادرکننده فولاد به آن است و جایگاه دوم به ایران تعلق گرفته است. امروز صنعت فولاد بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازنگری در طرح جامع فولاد است و باید گپ‌های موجود در آن را شناسایی و با جذب سرمایه‌گذاری آن را جبران کند. در غیر این صوت در سال‌های پیش‌رو جبران این مسیر سخت‌تر خواهد شد.