ایران با قرارگیری در میان ۱۵ کشور معدنی جهان، فرصت خوبی در اختیار دارد تا علاوه بر اشتغالزایی، وابستگی خود را به درآمدهای نفتی کم کند. اتفاقی که در عربستان کلید خورده و توانسته بسیاری از سرمایهگذاران خارجی را راهی این کشور کند. هرچند در سالهای اخیر تحریمها از سرعت توسعه در بخش معدن کم کرده است اما در این بین برخی تصمیمات به مثابه خودتحریمی عمل کرده و توانسته فرار سرمایه را در این بخش به ثبت برساند. اما امروز صنایع معدنی با توجه توسعههای صورت گرفته نیازمند توسعه در حوزه اکتشاف هستند تا بتوانند سهم خود در بازارهای صادراتی را افزایش دهند، در غیر این صورت علاوه بر از دست رفتن سهم صادراتی شاهد کاهش تولید و اشتغالزایی در این واحدها خواهیم بود. به گزارش «روزگار معدن»، بخش معدن در سالهای اخیر بیش از گذشته مورد توجه مسئولان و دولت قرار گرفته و شعار معدن به جای نفت بسیار شنیده میشود. البته اشاره به این شعار بدان معنا است که ظرفیت در بخش معدن بسیار است و با بهرهبرداری از آن میتوان درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی را افزایش داد. اما دراین بین بخش معدن با تعداد زیادی معدن غیرفعال مواجه است که ورود آنها به چرخه تولید علاوه بر افزایش بهرهبرداری از ظرفیتهای معدنی در حوزه اشتغالزایی نیز موثر است. اما حوزه اکتشاف آن طور که باید با توسعه در حوزههای صنایع معدنی پیش نرفته است و همین موضوع امروز به یک چالش جدی تبدیل شده که میتواند تهدیدی برای صنایع پایین دستی باشد. صنعت فولاد امروز با این چالش مواجه است و باید در همین سالهای باقی مانده تا ۱۴۰۴، میزان اکتشاف و بهرهبرداری از سنگآهن را فزایش دهد در غیر این صورت گزینه واردات برروی میز خواهد بود که منجربه افزایش نرخ تمام شده میشود. چشمانداز صنعت فولاد براساس ذخایر در اختیار و منابع گازی تعریف شد اما توسعه نامتوازن امروز وضعیت این صنعت را به جایی رسانده که تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ کمی دور از ذهن باشد. اما در این میان مجلس نیز آماده است تا با تسهیل این مسیر توسعه در بخش معدن را سرعت ببخشد. محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بیان کرد: در اقتصاد کشور نیازمند مولدسازی هستیم که در برنامهها تعریف شده است. وی با اشاره به هزینه فرصت، ادامه داد: هزینه فرصت در دنیا مشخص است و تعریف دارد و ما در کشور اینکار را آغاز کردیم. ما باید مشخص کنیم ظرفیتهای معدنی چقدر است و به چه میزان از آنها استفاده میکنیم. در صورتی که میزان بهرهوری در بخش معدن افزایش یابد میتوان شاهد افزایش درآمدهای صادراتی از محل صادرات معدنی و صنایع معدنی بود. پور ابراهیمی با تاکید بر توسعه اکتشافات تصریح کرد: ما بیش از ۷ درصد مساحت کشور را اکتشاف کردهایم. در ۳۵ سال گذشته ناچیزترین اقدامات را در حوزه اکتشافات انجام دادهایم. در دنیا ۷ بار مطالعات اکتشافی انجام شده است. البته تحریمها و کاهش نقدینگی باعث شد تا سرعت توسعه در حوزه اکتشاف آهسته و آهستهتر شود. به همین دلیل لازم است تا امروز اینکار با سرعت بیشتری در دستورکار قرار بگیرد تا بتوان سالهای از دست رفته را جبران کرد. پورابراهیمی افزود: نخستین گام برای توسعه بخش معدن انجام مطالعات اکتشافی است. آمارها در ۳۵ سال گذشته نشان میدهد وضعیت نامناسبی در عملیات اکتشافی داشتیم و کمترین عمق در اکتشافات را داشتهایم. رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس بیان کرد: چندی پیش در کرمان اعلام کردم ما حاضر هستیم از طریق بازار سرمایه تامین سرمایه برای اکتشافات انجام دهیم. ما باید بتوانیم یک هلدینگ تخصصی از طریق پذیرش در بازار سرمایه با حضور شرکتهای بزرگ و با حمایت مردم انجام شود. پورابراهیمی افزود: ما رتبه پنجم دنیا در مس را داریم اما در تولید رتبه بیستم را در اختیار داریم. میزان تولید امروز به ۲۸۰ هزار تن مس کاتد است که با ظرفیتهای ما همخوانی ندارد. وی بیان کرد: مسئله دیگر حبس محدودههای معدنی در دستگاههایی که باید حمایت داشته باشند. بخش دیگر محیطزیست است که باید تعاملات بیشتر شود. این نماینده مجلس اظهار کرد: سازمان زمین شناسی اطلاعات به دست آمده را اطلاعرسانی عمومی نمیکند. باید در این حوزه اقداماتی انجام شود. وی ادامه داد: در مجلس برای فعالسازی معادن آمادگی وجود دارد.
حال که مجلس آمادگی دارد تا در حوزه فعالسازی معادن وارد شده و مسیر را برای ورود سرمایهگذاران آماده کند باید به بحث وضع قوانین و مقرراتی که میتوان از آنها به عنوان خودتحریمی یاد کرد، توجه ویژه داشت. امروز سرمایهگذاران و حتی فعالان معدنی آنطور که باید امنیت در کسبوکار معدنی را چندان بالا نمیدانند و نمیتوانند برای بلند مدت برنامهریزی داشته باشند. این در حالی است که کشورهای همسایه ازجمله کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس با وجود حجم کمی از ذخایر معدنی به نسبت ایران، برنامه بلند مدتی برای بخش معدن و صنایع معدنی تدوین کرده و به دنبال جذب سرمایههای داخلی و خارجی هستند تا از میزان وابستگی به درآمدهای نفتی کم کنند. اما ما با در اختیار داشتن ذخایر بسیاری از مواد معدنی که باعث شده در میان ۱۵ کشور معدنی جهان قرار بگیریم، به دلیل عدم تدین نقشه راه بلندمدت، امروز به جایی رسیدهایم که واردات سنگآهن هم در میان راهکارهای عبور از چالشها مطرح میشود. این در حالی است که بنادر کشور نیز از زیرساختهای کافی برای واردات حجم بالایی از سنگآهن آماده نیستند، پس این راهکار چندان هم کمک حال صنعت فولاد نخواهد بود. در کنار این موضوع در حالی ما بر عقب ماندگی در حوزه اکتشاف تاکید داریم که کشورهای منطقه برسر تصاحب سهم بازار صادراتی وارد رقابت جدی شدهاند. روسیه با وجود تحریمهای وضع شده بر بازار منطقه بیش از گذشته متمرکز شده و با ارزانفروشی توانسته سهم خوبی را از آن خود کند. درنتیجه در کنار حل چالشهای درونی باید به دنبال ورود به بازارهای صادراتی جدید و افزایش سهم گذشته بود. کاهش صادرات فولاد در سال گذشته زنگ خطر برای از دست دادن سهم صادراتی است که جبران آن با توجه به شرایط یاد شده چندان کارآسانی نخواهد بود. امروز بخش معدن و صنایع معدنی نیاز دارد تا توسعه را در تمامی زوایا با سرعتی پیش ببرد که علاوه بر جبران عقبماندگیها بتواند با تغییرات جهانی نیز همسو شود. امروز معادن بزرگ دنیا در مسیر هوشمندسازی حرکت میکنند و این در حالی است که تامین ماشینآلات از مشکلات جدی معادن ایران محسوب میشود. باید یکبار برای همیشه تکلیف را با بخش معدن مشخص کرد و دید در کجا قرار داریم و باید به کدام جایگاه دست پیدا کنیم. در غیر این صورت با از دست رفتن سهم صادراتی نمیتوان انتظار سوددهی زیادی را از مجموعههای معدنی و صنایع معدنی داشت. حمایت دولت در کنار حضور پررنگ بخش خصوصی میتواند راهکاری جدی برای حل این مشکل باشد.