فقدان رایزن سرمایه‌گذاری معدنی در سمنان
طبق اعلام سازمان صمت استان سمنان ۷۱نوع ماده معدنی در کشور وجود دارد که ۴۲ نوع در استان سمنان یافت می‌شود این امر حاکی از ظرفیت‌های اقتصادی معادن استان است همچنین ۳۷ نوع ماده معدنی هم اکنون در استان سمنان در حال استخراج است که ازجمله آنها می‌توان به طلا، پتاس، مس، زغال‌سنگ، سنگ‌های تزئینی، گچ و سیمان، زئولیت، بوکسیت، بالزامیت، سلیستین و... اشاره کرد. معدن یکی از عظیم‌ترین سرمایه‌های استان سمنان است چراکه ۸۵ درصد زئولیت و ۱۰۰ درصد سلستین کشور در این استان تولید می‌شود اما سوال اصلی که کارشناسان و کنشگران حوزه اقتصاد به خصوص اقتصاد صمت مطرح می‌سازند این است که چه میزان توانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها در توسعه فرآوری، اشتغالزایی، ایجاد ثروت، آبادانی روستاهای بومی معادن، توسعه زیرساخت‌های استان و... استفاده کنیم؟ این سوال را به صورت دیگری هم می‌توان پرسید و آن اینکه اگر جلوی خام‌فروشی را بگیریم چه مقدار می‌توانیم در توسعه فرآوری، اشتغالزایی، ایجاد ثروت، آبادانی روستاهای بومی معادن، توسعه زیرساخت‌های استان و...موفق عمل کنیم؟ یکی از دلایلی که نتوانسته‌ایم از ظرفیت معادن استان بهره بگیریم فقدان توان یافتن سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذاری که حالا روزبه‌روز جذب آن دشوارتر هم می‌شود چراکه معادن و صنایع نسبت به بازارهای موازی مانند خودرو، مسکن، رمز ارز و... جذابیت کمتری دارند. محمد هادی جعفری، کارشناس معدن در گفت‌وگو با بازار، شرایط معادن و امکان سرمایه‌گذاری آنها در استان سمنان شرح می‌دهد با این توضیح که مشکل رایزن اقتصادی البته تنها مختص به معادن استان سمنان نیست بلکه در بسیاری بخش‌های دیگر مانند صنعت نیز چنین مشکلی وجود دارد. ادامه گفت‌وگو به شرح زیر است.
درباره ظرفیت معدنی سمنان توضیح دهید و چرا سرمایه‌گذار برای دراین بخش مهم است؟
۴۲ نوع ماده معدنی در استان سمنان وجود دارد و این استان در تولید ۱۰ محصول معدنی مانند کومیت، گچ، زغال‌سنگ، سلیستین و... در زمره سه استان اول کشور چه به لحاظ منابع و چه تولید است اینها نشان از اهمیت معادن در اقتصاد استان سمنان دارد اما متاسفانه شاهد هستیم که همچنان به فرآوری معدنی در استان عنایت نمی‌شود. بیش از ۶۸۰ واحد معدنی در استان سمنان وجود دارد اما تا سال ۱۴۰۰ تنها سه واحد فرآوری در استان سمنان وجود داشت که در سال گذشته به ۱۱ واحد رسید که در برابر نزدیک به ۷۰۰ واحد معدنی استان به واقع رقمی نیست خام‌فروشی همچنان گریبان معادن استان را گرفته است.
چالش بخش معدن سمنان چیست؟
مشکل ما این است که نتوانسته‌ایم برای معادن استان سمنان سرمایه‌گذار جذب کنیم این امر چند دلیل داشته اما شاید مهم‌ترین آنها عدم معرفی داشته‌های استان سمنان باشد. برای مثال در همین خبرگزاری تحلیل بازار چندی قبل مطلبی ملاحظه کردیم که نوشته شده بود «۲۰ درصد کرومیت ایران در فرومد میامی است» یعنی یک روستای ایران یک پنجم کرومیت کشور را در اختیار دارد اما سرمایه‌گذاران درون استان هم از آن بی‌اطلاع هستند. جعفری سرمایه‌گذاران نمی‌دانند که در درون استان سمنان چه ظرفیت‌هایی وجود دارد دومین دلیل این است که ما نتوانسته‌ایم از معادن استان سمنان برندسازی کنیم. یعنی برای مثال امروز وقتی صحبت از کرمان می‌شود همه مس را می‌شناسند چراکه این استان در برندسازی مس توانسته موفق عمل کند تا جایی که حتی حامی تیم‌های ورزشی است و در تمام جامعه نام مس کرمان می‌درخشد اما در استان سمنان این اتفاق رخ نداده است. اندک مواردی از موفقیت‌های برندسازی را می‌توان مثلا در گچ سمنان دید این نشان می‌دهد که ما ظرفیت و توان خوبی داریم اما باید سرمایه‌گذاری خوبی هم روی داشته هایمان داشته باشیم که متاسفانه این امر صورت نمی‌گیرد و روزبه‌روز به میزان خام‌فروشی ما افزوده شده است.
شاید زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار فراهم نشده است؟
دقیقاً؛ سومین عامل ناکامی ما این است که زمینه را برای جذب سرمایه‌گذار مهیا نکرده‌ایم، سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر دشوار بوده اما در یکی دو سال اخیر دشوارتر هم شده است در نتیجه هر سال که می‌گذرد، تلاش ما برای جذب سرمایه‌گذار باید دو برابر شود. امروز نیاز است که مشوق هایی برای سرمایه‌گذاری معدنی در استان سمنان صورت گیرد که بتوانیم سرمایه‌گذاران را جذب کنیم. جذابیت بازارهای موازی چهارمین عامل بی‌توجهی به سرمایه‌های معدنی استان سمنان است امروز کلا تولید چه در حوزه کشاورزی، چه صنعت و معدن به دلیل دشواری‌ها و ریسک بالا و البته آورده اندک، چندان جذابیتی برای سرمایه‌گذاری ندارد لذا کار جذب سرمایه‌گذار سخت است. مثلاً معادن استان سمنان با تمام دشواری‌ها و کم‌آبی با هزاران مشکل سودی را به یک سرمایه‌گذار در دو سال می‌رسانند که بر فرض بازار خودرو در سه ماه می‌رساند.
برای جذب سرمایه‌گذار چه راهکاری ارائه می‌دهید؟
اول این را بگوییم که با وجود تمام این مشکلات و موانع بازهم اعتقاد داریم که ظرفیت‌های معدنی استان سمنان آنقدر هستند که بتوان برای‌شان سرمایه‌گذار جذب کرد حال به سوال بازگردیم. به صورت خلاصه و واضح اگر بخواهیم بگوییم امروز نیاز به یک هیات رایزن اقتصادی و سرمایه‌گذاری داریم که بتواند داشته‌های استان را برای سرمایه‌گذاران بیان کند. در حقیقت هیاتی که به دنبال سرمایه‌گذار باشد آنها را راضی کند که به استان بیایند و سرمایه‌گذاری کنند که متاسفانه این موضوع وجود ندارد.
در میان اخبار
آیا اتاق بازرگانی سمنان، کارگروه معادن دارد؟
اتاق بازرگانی، اصناف و... در اصل همان هیات‌های رایزن هستند و استانداری سمنان دفتر جذب سرمایه دارد اما آنطور که باید و شاید عمل نکرده‌اند لذا باید یک کارگروه با استفاده از اصناف و تشکل‌های فعال معدنی راه‌اندازی کرد تا آنها بتوانند کاری را صورت دهند. به خصوص عملکرد اتاق بازرگانی و دفتر سرمایه‌گذاری استانداری انتقاد برانگیز بوده است اتاق باید تمام مشکلات سرمایه‌گذاری در معادن را به دولت اعلام کند تا نسبت به رفع آنها بکوشند. صمت در واقع تسهیل‌گر است نمی‌تواند خودش راه بیافتد و دنبال سرمایه‌گذار بگردد اما شاهد هستیم که هم‌افزایی در این زمینه وجود ندارد نه در حوزه معدن بلکه در دیگر حوزه‌ها نیز چنین موضوعی دیده می‌شود که البته به واسطه فقدان تخصص بنده به آنها ورود نکرده و صرفا اشاره‌ای می‌کنیم.
ترک فعل‌هایی نیز صورت گرفته است؟
نمی توان گفت ترک فعل به آن معنایی که در اذهان از بابت تخلف و بار منفی وجود دارد خیر در واقع راهبردی نبوده است که بخواهیم به آن عمل کنیم. مسئولانی در راس کار مثلا اتاق بازرگانی هستند که ۶۰ سال سن دارند اینها اگر فکر و ایده‌ای هم داشتند در این ۴۰ سالی که در مسند کار بودند گذاشته بودند از سوی دیگر از ظرفیت‌های مردمی هم که بهره گیری نمی‌شود نخبگان هم که منزوی شده‌اند پس عملا چه کسی باید کارها را صورت دهد؟ دولت هم خودش دنبال سرمایه‌گذار باشد هم خودش تسهیلگری کند هم خودش تسهیلات بانکی و زمین و... بدهد؟ خوب پس اتاق بازرگانی و اصناف و تشکل‌ها و... چیستند؟ غفلت‌هایی شده که واقعا استان ضرر کرده است. دایره‌هایی در استان سمنان پدید آمده که نه توان و علم و دانش و بینش کار را دارند و نه می‌گذارند دیگران کار کنند. نه خودشان کار را پیش می‌برند و نه حاضر هستند کسی دیگر بیاید و کار را پیش ببرد. مثلا در همین اتاق سمنان بارها دیدیم که مسئولان‌اش صحبت از جوان‌گرایی می‌کنند اما دوره بعدی انتخابات خودشان نامزد می‌شوند! این نشان می‌دهد که همیشه همه چیز در حد حرف است. ما نباید صبر کنیم که شاید سرمایه‌گذار به استان بیاید ما باید از قبل ده‌ها طرح قابل سرمایه‌گذاری در حوزه معدنی استان سمنان با مزیت هایشان، مشوق ها، تسهیلات و... آماده کنیم که هر زمان لازم شد بر روی میز بگذاریم. چه اشکالی دارد که ما یک گروهی مثلا از جوانان را بخواهیم در ازای یک مبلغ برای ما طرح بیاورند و ترجمه کنند و به چند زبان دنیا به صورت دیجیتالی و نوشتاری آماده سازند تا سرمایه‌گذار که آمد معطل نمانیم و بلافاصله آنها را ارائه کنیم؟ چه اشکالی دارد که ما ۳۰ طرح از قبل آماده کنیم که وقتی سرمایه‌گذار می‌آید معطل نمانیم؟ امروز ارگان‌های مردمی فراوانی هستند برای مثال سمنان دارای یک انجمن طرح و توسعه است شاهرود یک سازمان مردم نهاد فعال در حوزه توسعه و سرمایه‌گذاری دارد اما متاسفانه دولتی‌ها از ظرفیت‌های بخش‌های خصوصی نخبه و فعال بهره نمی‌گیرند گروهی از جوانان، اساتید دانشگاه‌ها، فعالان بخش‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی و... در این موسسه‌های مردم نهاد گرد هم آمده و خالصانه برای شهرشان بر حسب عرق به سرزمین مادری کار می‌کنند و ایده می‌دهند اما دولت به آنان کمترین توجهی نداشته در حالی که همین سمن‌ها خودشان بهترین ظرفیت‌های رایزنی سرمایه‌گذاری هستند. چرا دولت از آنها استفاده نمی‌کند؟ یک دلیل این است که اولا دولتی‌ها به درستی مشاوره نمی‌گیرند در ثانی دولت بعضاً در این دو دهه اخیر همواره بخش خصوصی را رقیب خود می‌پندارد که هر کجا او را دید باید مچش را بخواباند. این دیدگاه کاملا اشتباه و از یک مشاوره دادن غلط به مسئولان تصمیم‌ساز استان و کشور برمی‌آید.
و در پایان چه پیشنهادی برای توسعه بخش معدن دارید؟
به عنوان کسی که می‌دانم این استان روی چه ثروت عظیمی خوابیده، دردمند هستم. معادن استان سمنان نصف نمک مورد نیاز کشور را در طول سال تامین می‌کنند یا مثلا شهرستان سرخه بیشترین میزان تولید گچ کشور را به خود اختصاص داده است از سوی دیگر استان سمنان در زمینه زغال‌سنگ یکی از سه استان برتر کشور است اما چرا نمی‌توانیم این زغال‌سنگ را فرآوری بهتری کنیم تا ارزش‌افزوده بهتری را نصیب خودمان کنیم؟ من از خبرگزاری بازار تشکر می‌کنم نخستین‌باری بود که به موضوع کرومیت و فرومد پرداخته شد روستایی که نزدیک به ۲۰ درصد کرومیت را در اختیار دارد این نشان می‌دهد که یک روستای ما اندازه یک استان بزرگ مانند همدان ظرفیت معدنی دارد اما آیا بیکاری در همان یک روستای فرومد بر‌طرف شده است؟ آیا مردم فرومد مشکل اقتصادی ندارند؟ این نشان می‌دهد که مردم حداقل از این معادن نفع نمی‌برند حال چه کسی نفع می‌برد بر ما پوشیده است. سلستین و زئولیت دو ظرفیت دیگر استان در کنار مس و بوکسیت و سنگ‌آهن و... هستند همچنین جنوب استان سمنان مهد پتاس است که ارزش بسیاری دارد اما خام‌فروشی می‌شود و هیچ فرآوری روی آن صورت نمی‌گیرد. در مثال دیگر می‌توان به معادن سنگ‌های ارزشمند و قیمتی در کوه زر و جنوب دامغان اشاره کرد که به تازگی کمیته امداد ورود کرده و چند وام سنگ تراشی به مددجویان داده تا بتوانند زیورآلات تزئینی درست کنند با این حجم از ظرفیت متاسفانه هیچ‌وقت شاهد اتفاقات خوبی در همان منطقه جنوب دامغان نبوده و نخواهیم بود با وجود اینکه یک نیشابور دیگر در همین منطقه کوه زر خوابیده است.
