یعنی سرمایه‌گذاران ترجیح دادند در جایی با ریسک و مشکلات کمتر سرمایه‌گذاری کنند تا هم سرمایه‌های‌شان زودتر بازگردد و هم مشکلات کمتری داشته باشند. به خصوص اینکه در دهه ۹۰ برخلاف دهه ۷۰ و ۸۰ از مشوق‌های کمی برای جذب سرمایه‌گذاران در حوزه معدن استفاده شد. به همین دلیل سرمایه‌گذاران رغبت کمتری برای حضور در این بخش از خود نشان داده و در نتیجه فرار سرمایه ازبخش معدن به سایر بخش‌های اقتصادی و حتی سایر کشورها انجام شد.

معدن هنوز هم جذابیت سرمایه‌گذاری دارد

نعمت‌اله حقیقی، رئیس سابق صنعت و معدن خراسان جنوبی در خصوص فرار سرمایه‌ها ازبخش معادن به سایر بخش‌های اقتصادی کشور به بازار گفت: استنباط من این است که این موضوع با توجه به اینکه بخش معدن ایران هنوز هم جذابیت‌های سرمایه‌گذاری دارد این مسئله تا حدود زیادی درست نیست. وی افزود: این یک واقعیت بدبینانه است که سرمایه از بخش معدن وارد سایر حوزه‌های اقتصادی شود. زیرا درحال‌حاضر سایر بخش‌های اقتصادی از جذابیت اقتصادی برخوردار نیستند که سرمایه‌گذار، سرمایه‌اش را بردارد و به این بخش‌ها ببرد. حقیقی خاطرنشان کرد: گرفتاری بخش معدن چند سالی است زیاد شده و سرمایه‌گذاری در بخش معدن متناسب با ظرفیت‌ها صورت نگرفته است. یعنی افزایش سرمایه‌گذاری متناسب با ظرفیت‌های‌مان انجام نشده است که این یک نقصان به حساب می‌آید. رئیس سابق صنعت و معدن خراسان جنوبی بیان کرد: در دهه ۷۰ و ۸۰ رشد بسیار خوبی در حوزه سرمایه‌گذاری در بخش معادن داشتیم. اعم از اکتشاف و بهره‌برداری و حتی فرآوری، ولی طی دهه ۹۰ به بعد مشکلات زیادی در حوزه جذب سرمایه در بخش معدن ایجاد شد. گرفتاری‌هایش هم بیشتر مربوط به مسائل منابع طبیعی و محیط‌زیست و موارد مربوط به معارضان محلی بوده است. همچنین در بعضی قسمت‌ها هنوز تکلیف بحث حقوقی معادن روشن نشده، اینکه حقوق دولتی معادن تعیین‌‌تکلیف شود و متناسب با چیزی باشد که بخش خصوصی می‌خواهد. وی تصریح کرد: همچنین حوزه معدن اگر امنیتی نشود بسیار خوب است. زیرا در چند سال گذشته شاهد این مسائل هم بوده‌ایم که تا حدودی جلو رشد معادن را گرفته است. در بخش رشد معادن و کمبود سرمایه‌های معدنی نقصان داریم، ولی اینکه سرمایه‌های ما از حوزه معدن وارد سایر بخش‌های اقتصادی شده‌اند اصلا درست نیست. زیرا بخش‌های اقتصادی کشورمان چندسالی است جذابیت‌های خودش را از دست داده است. عضو شورای مرکزی نظام مهندسی ایران بیان کرد: سال‌های گذشته بخش مسکن و بازار سرمایه جذابیت‌های زیادی از نظر اقتصادی داشتند؛ اما الان این دو بخش هم برای سرمایه‌گذاران جذابیتی ندارند. با توجه به اینکه بخش معدن حوزه تخصصی است، هنوز مکانیزم جذب سرمایه‌های کوچک در بخش معدن را نداریم. حقیقی اشاره کرد: ما نیامده‌ایم یک ساختاری را در حوزه اکتشاف طراحی کنیم که افراد با سرمایه‌های کوچک یا بزرگ‌شان بیاییند هم ریسک اکتشاف را بپذیرند و هم در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. مکانیزم‌های جذب سرمایه هنوز در بخش معدن طراحی نشده و جای‌خالی چنین سیستمی در بخش‌های مختلف معدنی احساس می‌شود. به گفته وی، ما یک بخش حقیقی و یک بخش حقوقی داریم که باید پروانه بگیرد و تا ته خط برود. اینکه ما بیاییم مکانیزم‌های جذب سرمایه با عنوان هلدینگ‌های اکتشاف و معدنی راه‌اندازی کنیم بسیار اهمیت دارد. رئیس سابق صنعت و معدن خراسان جنوبی گفت: درحال‌حاضر ۲۵ درصد از بازار سرمایه در بخش محصولات معدنی بزرگ کشورمان فعالیت می‌کنند. ولی ما برای بخش اکتشاف که یک حوزه پرریسکی است و دولت هم توانایی مالی اینکه بتواند در ابعاد ظرفیت‌های معدنی ورود پیدا کند و زیرساخت‌های معدنی مثل ژ ئو فیزیک ورود پیدا کند را نداریم. وی اظهار کرد: زیرا بخش خصوصی ما توان ریسک‌پذیری این چنین موضوعاتی را ندارند و بخش دولتی هم بودجه‌های اکتشافی و عمرانی‌اش را ندارد تا در مناطق ظرفیت‌دار معدنی سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین ما متناسب با ظرفیت‌های اکتشافی معدنی نتوانستیم سرمایه‌گذاری کنیم و نقصان زیادی در بخش دادهای اطلاعاتی در بخش‌های ظرفیت‌دار داریم. وی تصریح کرد: با توجه به اینکه سازمان زمین‌شناسی در این حوزه ورود پیدا کرده و ایمیدرو هم تلاش‌های زیادی در این رابطه داشته است؛ اما این مسئله کافی نیست زیرا ظرفیت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کشور جوابگوی این موضوع نیست.

سرمایه‌های زیادی از معادن خارج شده است

مجید سروش، دبیر اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران به بازار گفت: سرمایه‌گذاری در اکتشاف معادن در سال ۹۸ حدود ۸۴ درصد کاهش پیدا کرده و همین روند نیز تاکنون ادامه پیدا کرده است. اینکه سرمایه‌های بخش معدن کجا رفته معلوم نیست. ممکن است سرمایه‌ها از کشور خارج شده باشد یا این که در بخش‌های غیرمولد سرمایه‌گذاری شده باشد یا اینکه سمت بازارهایی مثل ارز و دلار رفته باشد. اما به هرحال سرمایه‌های زیادی از معادن خارج شده است. وی افزود: سرمایه‌ها باید طوری قرار می‌گرفت که خودش بتواند بهترین شرایط را ایجاد کند و ما در آینده هم در صنعت استخراج معادن دچار مشکل نمی‌شدیم. سروش تاکید کرد: دغدغه ما این نیست که این سرمایه‌ها از معادن خارج شده و به کجا رفته است؟ جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش معادن کاهش پیدا کرده و این کم شدن جذابیت باعث فرار سرمایه از این بخش‌ها شده است. بنابراین باید مسئولان مربوطه تلاش کنند که با راهکارهای مطمئن دوباره جذب سرمایه‌گذاری در بخش معدن را بیشتر کنند. وی اظهار کرد: در نهایت ما در زنجیره فولاد شاهد این خواهیم بود که افق ۱۴۰۴ ما تقریبا ۱۳۰ میلیون تن استخراج سالانه سنگ‌‌آهن نیاز داریم. پس ما باید که افراد را ترغیب کنیم که در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. اگر هر اقدامی کنیم که سرمایه‌گذاری جذابیت‌اش از بین برود به کلیت زنجیره در تمامی معادن لطمه وارد می‌شود. دبیر اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران خاطرنشان کرد: این که سرمایه‌ها از یک حوزه اقتصادی مانند معدن وارد بخش‌های دیگر شوند واقعا بر پیکره این صنعت لطمه وارد می‌کند و جلوی پیشرفت و بالندگی‌اش را می‌گیرد.

فرار سرمایه حقیقتی تلخ اما واقعی است

سیدجواد حسینی‌کیا نماینده مجلس در خصوص فرار سرمایه‌ها ازبخش معدن به بازار گفت: طی سال‌های اخیر به خاطر بی‌توجهی که به معادن شده فرار سرمایه از معادن داشته‌ایم که این مسئله حقیقتی تلخ اما واقعی بود. وی افزود: بخشی از این موارد و فرار سرمایه‌ها درست است و این به خاطر کم‌کاری‌هاست که در این بخش مهم اقتصادی صورت گرفته است.  اما همان معدن‌داران حاضر نیستند معادن‌شان را از دست بدهند. به خاطر اینکه معادن چیزی نیست که به این راحتی، بتوان جایگزینی برای آن در نظر گرفت. این نماینده مجلس گفت: منتها با این راهکارهایی که طی ماه‌های اخیر صورت گرفته امید می‌رود شرایط کار برای معدنکاری بهتر شود و سرمایه‌گذاران بیشتری ترغیب شوند تا در معادن ایران سرمایه‌گذاری کنند. وی اظهار کرد: در واقع این وظیفه دولت و مجلس است که با وضع قوانین و ایجاد مشوق‌های گوناگون سرمایه‌گذاران را ترغیب به ورود در حوزه معادن کنند. زیرا افراد خودشان می‌دانند که معادن برای‌شان مقرون‌به‌صرفه است و توجیح اقتصادی هم دارد.