معاون امور معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در گفت‌وگو با «روزگار معدن» مطرح کرد:
مدیریت کمبود برق با تکیه بر روش‌های هوشمندانه
سال‌های سال است که ما ساکنان این سرزمین به استفاده آسان، ارزان و فراوان انرژی در همه بخش‌های زندگی، کار و تولید عادت کرده‌ایم. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۲۰، در میان ۲۵ کشور، ایران بالاترین میزان یارانه پرداختی به انرژی مصرفی را به خود اختصاص داده و رتبه نخست پرداخت یارانه انرژی به گاز، برق و فرآورده‌های نفتی را دارا است.اما چندی است صدای پای تغییر به‌گوش می‌رسد و در یکی، دو سال اخیر بخش صنعت و به‌ویژه صنایع معدنی با تبعات این تغییر از نزدیک دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین وجوه تغییراتی که کم‌کم از راه رسیده و خودنمایی می‌کند، کمبود برق در تابستان است. امسال هم با نزدیک شدن به فصل گرما، باز زمزمه‌های کمبود برق شدت گرفته و واکنش صنعتگران را برانگیخته است که نسبت به اثرات منفی این کمبود بر بخش تولید هشدار می‌دهند.گفت‌وگوی امروز «روزگار معدن» با امین صفری، معاون امور معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) درباره معضل کمبود انرژی و به‌طورخاص برق و تاثیر منفی آن بر صنایع معدنی و راهکارهای مدیریت این معضل است.
کمبود برق چه آسیبی به صنایع و بخش تولید وارد می‌کند؟
چند سالی است که کشور برای تامین برق موردنیاز با مشکلات متعددی روبه‌رو و این مشکل در سال‌های اخیر بیش‌ازپیش خود را عیان کرده و به‌طبع سخنان بیشتری هم در این زمینه گفته و شنیده شده است.کمبود برق و آسیبی که به تولید وارد می‌آورد، کامل روشن است. سال گذشته واحدهای صنایع معدنی حدود یک ماه با قطعی کامل برق روبه‌رو بودند و حدود ۲ ماه هم با محدودیت‌های زمانی به کار خود ادامه دادند. این شرایط در عمل می‌تواند بخش زیادی از تولید، یعنی چیزی در حدود یک‌دوازدهم تا دودوازدهم تولید سالانه را تحت‌تاثیر قرار دهد و بازدهی شرکت‌ها و تعهدات صادراتی و امور برنامه‌ریزی‌شده دیگری را هم دچار چالش کند. به‌این‌ترتیب، تداوم وضع موجود با شعار سال که رشد تولید است، هماهنگ نیست.
بعضی کارشناسان باور دارند نیاز بخش صنعت نسبت به بخش خانگی اولویت دارد، بنابراین باید بخش بزرگی از بار کمبود انرژی و برق برعهده بخش خانگی باشد.نظر شما دراین‌باره چیست؟ بخش صنعت،بخش بسیار مهمی است و تاثیرات فراوانی بر شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه و تاثیرات شگرفی بر خانواده‌ها و معیشت آنها دارد، اما اینکه انتظار داشته باشیم بخش خانگی را خاموش کنیم تا صنعت کار کند و نتایج بلندمدت آن را در آینده خانواده‌ها درک کنند و از آن بهره‌مند شوند، راه‌حل درستی و در واقع عملی نیست.اگر بخواهیم با نگاهی کلان‌تر به موضوع نگاه کنیم، به‌طورقطع بخش خانگی اولویت دارد. با این وصف، صنعت برق باید روش‌های هوشمندانه‌تری را جایگزین کند که اگر قرار بر این شد که بخش خانگی با محدودیت‌هایی روبه‌رو شود، به نحوی باشد که آسیب‌های کمتری ببیند و سبد خانوار را تحت‌تاثیر قرار ندهد.
آیا امسال راهی برای مدیریت مقطعی این مشکل وجود دارد؟
یکی از روش‌های هوشمندانه مدیریت مقطعی بهره بردن از اینترنت‌اشیا است که امروزه در دنیا مورداستفاده است و می‌تواند با کمک آن، بخش‌هایی از برق خانگی به‌صورت هوشمند قطع شود و جریان برق در دیگر بخش‌های مهم‌تر برقرار باشد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است در فصل تابستان با استفاده از اینترنت‌اشیا و روش‌های هوشمند در ساعاتی از شب که هوا خنک‌تر است، فقط جریان برق کولرها و اسپیلت‌ها را قطع کند. این روش‌هایی که امروزه در دنیا مرسوم است، اما ما هنوز تا دستیابی به آن فاصله داریم.در واقع دولت تا امروز انواع و اقسام راهکارهای مقطعی را به کار گرفته است و با آزمون‌وخطا به روش‌هایی دست پیدا کرده‌اند. برای مثال در دوره‌ای از سال بخش‌هایی از صنعت را تعطیل و گاهی صنایع یا بخش‌های خانگی را با محدودیت‌های مصرف روبه‌رو می‌کنند. به‌طورکلی راه‌حل‌های مقطعی همین است و اینکه انتظار داشته باشیم بدون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی بتوانیم با راه‌حل‌های مقطعی از کمبود نجات پیدا کنیم، مغایر با قوانین بدیهی است و غیرممکن است. مسکن‌های مقطعی همواره موردتوجه قرار داشته‌اند، اما نتیجه رضایت‌بخشی به بار نمی‌آورند. واقعیت این است که توسعه صنعت برق به ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد و باید زمان هم صرف شود تا ضعف‌ها جبران شود، بنابراین باید وزارت نیرو برنامه داشته باشد و سرمایه‌گذاری جذب و زمان صرف کند تا به جبران ناترازی‌ها برآید. اینکه ما توقع داشته باشیم، ناترازی موجود با تصمیمات مقطعی برطرف شود، ممکن نیست.
میزان ناترازی برق کشور چقدر برآورد شده است؟
امروز مصرف برق کشور چیزی در حدود ۷۰ هزار مگاوات است که البته این عدد در زمان‌های مختلف در طول سال متغیر است. به‌احتمال‌زیاد میزان تولید هم چیزی در همین حدود است و وقتی به زمان پیک مصرف می‌رسیم و عدد مصرف کمی بالاتر می‌رود، با مشکل روبه‌رو می‌شویم. در برنامه ۵ سال ششم توسعه تاکید شده بود که سالانه حدود ۵ درصد افزایش ظرفیت ایجاد شود که در مجموع باید چیزی در حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات می‌شد، اما در کل این زمان توانستیم ظرفیت را چیزی در حدود ۱۰ هزار مگاوات افزایش دهیم که به‌معنای عقب‌ماندگی است و اگر برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری نشود، ممکن است این عقب‌ماندگی در ۵ سال بعدی هم ادامه یابد و به‌این‌ترتیب ناترازی نه‌تنها جبران نمی‌شود، بلکه افزایش پیدا می‌کند و شرایط بحرانی‌تر خواهد شد.
برق مصرفی کشور به چه روش‌هایی تولید می‌شود؟
در میان اخبار
عمده روش تولید برق در کشور ما گازی، حرارتی و سیکل ترکیبی است. بخش کوچکی از برق هم از طریق نیروگاه‌های برقابی تولید می‌شود که حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاوات است و جزو روش‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود. شاید نزدیک به یک درصد یا ۱۰۰۰ مگاوات برق اتمی هم در نیروگاه بوشهر تولید و وارد مدار می‌شود. به‌این‌ترتیب، همان‌طور که اشاره شد، بیش از ۸۰ درصد تولید برق کشور به روش‌های گازی و سیکل ترکیبی است و وقتی با کمبود گاز روبه‌رو می‌شویم، اثر آن را در میزان تولید برق هم مشاهده می‌کنیم.
به‌این‌ترتیب، علاوه بر، ۲۵ میلیارد دلاری که نیاز داریم در صنعت برق سرمایه‌گذاری کنیم، چیزی حدود ۱۲۰ میلیارد دلار هم نیازمند سرمایه‌گذاری در صنعت گاز هستیم، یعنی باید با سرمایه‌گذاری کلان و صرف زمان زیاد، صنعت گاز هم توسعه پیدا کند و در آن صورت، سیکل ترکیبی و نیروگاه‌های گازی ما هم دچار مشکل نشوند، چون صنعت برق و گاز به‌هم‌پیوسته هستند. در نتیجه، به‌طورحتم باید برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذار جذب شود. از آنجایی که واحدهای صنایع معدنی در سال‌های گذشته توانسته‌اند فعالیت قابل‌توجهی داشته باشند و از شرایط مالی خوبی هم برخوردار بوده‌اند، وزارت نیرو به توان آنها تکیه زده است و به‌این‌ترتیب نخستین جایی که دچار قطعی گاز و برق می‌شوند، همین شرکت‌ها هستند اما دولت توقع دارد که این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری و خودشان نیروگاه احداث کنند و به‌نظر می‌رسد این وظیفه وزارت نیرو و صنعت برق مغفول مانده است، زیرا وزارت نیرو موظف است که برنامه‌ریزی و با جذب سرمایه‌گذار ناترازی را
جبران کند.
چرا تابه‌حال صنایع به‌سوی استفاده از منابع جایگزین مثل تولید برق از انرژی خورشیدی حرکت نکرده‌اند؟
درست است که کشور ما باتوجه به میزان تابش آفتاب در طول سال شرایط خوبی برای تولید برق از طریق انرژی خورشیدی دارد. در بعضی از شهرها و استان‌ها فضای مناسبی هم برای این کار داریم، اما در پاسخ به اینکه چرا سرمایه‌گذاری نشده است، می‌توان به دلایل متعددی اشاره کرد؛ اول اینکه سرانجام نرخ برق در کشور پایین است و برای تولید آن از یارانه انرژی استفاده می‌شود. در نتیجه، هزینه تمام‌شده و هزینه عملیاتی که در نیروگاه‌های خورشیدی است، بیشتر از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی درمی‌آید و به‌این‌ترتیب، بخش خصوصی خودبه‌خود گرایشی به این راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی پیدا نکرده است، در نتیجه فکر می‌کنم که دولت باید برای توسعه این بخش شرایطی مهیا کند و تسهیلاتی ارائه دهد. البته به‌طورحتم لازم نیست که این تسهیلات مالی باشد و می‌تواند مشوق‌هایی مالیاتی یا امتیازات وارداتی و صادراتی را در نظر بگیرد تا شرکت‌هایی که می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند، در راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی از این مشوق‌ها استفاده کنند، اما متاسفانه کمتر دیده شده که چنین مشوق‌هایی به‌صورت‌جدی وجود داشته باشند و به‌شکل عمومی مشوق‌ها بسیار کوچک و جزئی است و آن‌قدر قابل‌توجه نیست که بتواند صنعت را دگرگون کند. به‌گمان من، لازم است وزارت در این زمینه ورود کند و امکانات، تسهیلات و مشوق‌های لازم را برای توسعه این بخش در نظر بگیرد.
پیشنهاد شما برای درمان مقطعی مشکل در امسال و حل آن برای سال‌های بعد چیست؟
اگر بخواهیم این موضوع را با ارائه پیشنهادهایی جمع‌بندی کنیم، باید ابتدا موارد زیر را مدنظر قرار دهیم که صنعت برق وابسته به صنعت گاز است و بیش از ۸۰ درصد نیروگاه‌های ما، گازی یا سیکل ترکیبی هستند و در صنعت گاز حدود ۱۲۰ میلیارد دلار، که عدد بسیار بالایی است، باید سرمایه‌گذاری شود، در غیر این صورت، روند کاهش سالانه تولید ادامه پیدا خواهد کرد، زیرا به‌این‌ترتیب که با افزایش مصرف و کاهش فشار روبه‌رو هستیم، اگر سرمایه‌گذاری نکنیم، تولید کاهش پیدا می‌کند و تبعات این ناترازی در صنعت گاز، گریبان صنعت برق را هم خواهد گرفت.
همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، علاوه بر این، ۱۲۰ میلیارد دلار صنعت گاز باید ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت برق داشته باشیم و نیروگاه‌های جدیدی راه‌اندازی کنیم و بتوانیم ناترازی را برطرف کنیم. بنابراین، سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت که اصولا و عموما بازدهی بالایی و جذابیتی برای بخش خصوصی ندارند، باعث شده است که سرمایه‌گذاری کافی انجام نگیرد و بنابراین دولت باید پا به درون گود بگذارد و مدل‌هایی را تعریف و با برنامه‌ریزی و صرف وقت، بخش خصوصی را جذب کند، سرمایه‌گذاری خارجی بیاورد و خودش هم کمک کند تا این عددهای بزرگ سرمایه‌گذاری محقق شوند و ناترازی کاهش پیدا کند. نکته دیگر این است که بخش معدن و صنایع معدنی به دلایل مختلف دارند عواقب این ناترازی‌ها را تحمل می‌کنند، به دلیل اینکه نخستین جاهایی که دچار قطعی برق و خاموشی می‌شوند، این بخش‌ها هستند و در عین حال از آنها خواسته می‌شود که در زمینه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.اما باید برای این منظور به‌طورحتم مدل‌سازی انجام گیرد و در حاشیه امنی از نظر تامین انرژی قرار داشته باشند، اما این وضعیت در حال حاضر وجود ندارد.موضوع بعدی، بحث قدیمی بودن تکنولوژی مورداستفاده در کشور است. در واقع نیروگاه‌هایی که ما مورداستفاده قرار می‌دهیم، هنوز در کلاس E هستند، در حالی که نیروگاه‌های سیکل ترکیبی امروزی در دنیا در کلاس F هستند که بازدهی بالاتری دارد.در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای تولید انرژی‌های پاک هم کمتر فعالیت داشته‌ایم و باید بتوانیم در این زمینه حرکتی روبه‌جلو داشته باشیم و دانش فنی استفاده از آن را به‌دست بیاوریم که این کار مستلزم ارتباط با شرکت‌های صاحب دانش و موضوع بهبود روابط خارجی مطرح است. نکته مهم دیگر، بازسازی و تعمیرات نیروگاه‌های فرسوده‌ای است که در دست بهره‌برداری است. در نهایت، باید به این نکته توجه داشته باشیم که اگر این اتفاقات نیفتد و سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام نگیرد، این بحران که هر سال ما یکی، دو ماه با آن درگیر هستیم و سرانجام با فشار روی صنایع از آن می‌گذریم، مرتب عمیق‌تر و عمیق‌تر می‌شود و دیری نمی‌گذرد که بحرانی جدی را در تولید، اشتغال، موضوعات اجتماعی و در نهایت برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند که خطرات آن به‌مراتب بیشتر است و باید کشور در این زمینه، مدل تعریف و برنامه‌ریزی کند و برای جذب سرمایه‌گذار، نهایت تلاش خود را به‌کار بندد و وظیفه اصلی در این زمینه با وزارت نیرو است.
