به این صورت که برای کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی شمش و نورد دامنه سود در نظر گرفته می‌شود. مساله‌ای که باعث می‌شود دولت در انتهای زنجیره اجازه ندهد قیمت‌ها بالا بروند؛ در نتیجه قیمت سنگ‌آهن تا حدی نزدیک به غیر‌رقابتی شدن پایین می‌آید. در این بین کارشناسان باور دارند هرچند در شرایط تولید ۵۵ میلیون تن فولاد با کسری ۲۰ میلیون تنی در سنگ‌آهن مواجه خواهیم بود، اما می‌شود گفت که حل این مساله تنها با اصلاح قیمت انجام می‌شود. بنابراین با کشف جدید و عدم اصلاح قیمت باز همان ذخایر به درد ما نخورده و مشکل حل نخواهد شد!

مساله دیگر در این عرصه ضعف زیرساخت است. ازآنجا که طرح جامع فولاد مشخصا در بخش تولید زنجیره فولاد متمرکز شده و به زیرساخت‌ها نپرداخته و توسعه نیز به صورت متوازن نبوده است، در نتیجه برای ۵۵ میلیون تن ظرفیتی بیشتر یعنی تا ۶۰ میلیون تن در چند سال آینده پیش‌بینی خواهد شد، اما تولید از ۳۵ تا ۴۰ میلیون تن بیشتر نخواهد رفت. به این ترتیب با اینکه تا سال ۱۴۰۴ میزان ظرفیت تولید فولاد از مرز ۵۵ میلیون تن عبور خواهد کرد، اما باید گفت که به دلیل ضعف زیرساخت‌ها تا سال‌ها به ۴۰ میلیون تولید دست پیدا نخواهیم کرد. در این بین از یک طرف هزینه‌های تولید افزایشی و از طرف دیگر عیار سنگ‌آهن کاهشی شده است. به این ترتیب باید گفت در حال حاضر با اهداف طرح جامع فولاد، فاصله زیادی داریم و شرایط برای سرمایه‌‌گذاری در صنعت فولاد به هیچ‌وجه مناسب نیست.

در این خصوص دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران با اشاره به قیمت سنگ‌آهن در کشور گفت: مهم‌ترین عامل در بحث سنگ‌آهن اعم از میزان ذخیره قطعی کشور، ‌تولید و دوام ذخایر است و بیشتر به قیمت بستگی دارد. در این بین دست‌اندرکاران زنجیره آهن و فولاد آگاه هستند که هزینه‌های تولید در بخش معدن به شدت افزایشی شده است. از طرف دیگر عیار سنگ‌آهن هم به شکل قابل توجهی کاهشی بوده است.

سعید عسکرزاده تصریح کرد: اگر شرایط را براساس قیمت‌های سابق (که بر مبنای گشاده‌دستی در سود زنجیره تعریف شده بود) در نظر بگیریم، طبیعی است که متوجه می‌شویم مشکل سنگ‌آهن جدی خواهد بود. ما برای کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی شمش و نورد دامنه سودی در نظر گرفته‌ایم که این دامنه به خصوص در بخش آهن اسفنجی به شکل وحشتناکی بالاست. این اتفاق باعث می‌شود به دلیل اینکه دولت انتهای زنجیره را کنترل می‌کند و اجازه نمی‌دهد که قیمت‌ها بالا بروند؛ در نتیجه قیمت سنگ‌آهن تا حدی نزدیک به غیر‌رقابتی شدن پایین بیاید.

تاب‌آوری صنعت فولاد

دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران با بیان اینکه در این فرآیند بر میزان تاب‌آوری معادن و صنایع معدنی تاکید نشده است، ادامه داد: اگر معادن بخواهند ادامه حیات دهند و فعالیت کنند وارد حاشیه سود چندانی نخواهند شد و بر این اساس همیشه به دنبال استخراج مواد معدنی عیار بالا خواهند بود و طبیعی است که بخشی از منابع طبیعی را تحت عنوان باطله دور خواهیم ریخت. در این روند به مواد معدنی‌ای که فرآیند استحصال‌شان مثل هماتیت‌ها دشوار‌تر است، نزدیک نخواهیم شد و به ذخایر عمیق دست پیدا نخواهیم کرد. به این دلیل که تمامی این موارد مستلزم این است که هزینه زیادی برای تولید سنگ‌آهن شود. او در ادامه تاکید کرد: مشکل اصلی سنگ‌آهن در شرایط فعلی را باید در قیمت آهن و نه در میزان موجود جست‌وجو کرد. هرچند در درازمدت برای افق ۵۰ساله باید کماکان به دنبال اکتشاف باشیم و به کشف ذخایر بپردازیم، اما این یک واقعیت است که ذخایر سطحی ما رو به اتمام هستند. هرچند آنچه که در طرح جامع فولاد دیده شده این است که در شرایط تولید ۵۵ میلیون تن فولاد با کسری ۲۰ میلیون تنی در سنگ‌آهن مواجه خواهیم بود، اما می‌شود گفت که این اتفاق تنها با اصلاح قیمت تصحیح می‌شود.

دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران تصریح کرد: البته در درازمدت باید وضعیت اکتشافی هم بهبود پیدا کند، اما حواسمان باشد اگر ذخایر جدیدی هم کشف شوند بیشتر به صورت عمیق هستند. بنابراین با کشف جدید و عدم اصلاح قیمت باز همان ذخایر به درد ما نخواهند خورد! او ادامه داد: چندین سال است که ذخایر عمیق یک معدن کشف شده‌اند و میزان ذخیره‌شان هم نسبتا بالاست، اما به آن نزدیک نشده‌ایم به این خاطر که قیمت آن به شدت از قیمت استخراج سطحی متفاوت است.

ضعف زیرساخت‌ها و تاثیر بر تولید

عسکرزاده با تاکید بر اینکه مشکل کمبود سنگ‌آهن را جدی نمی‌بینم، خاطرنشان کرد: طبیعی است که اگر کمبود سنگ‌آهن در کشور اتفاق بیفتد و واحدها در شرایط دوگانه بین اینکه سنگ‌آهن را گران‌تر از داخل بخرند یا وارد کنند، به سمت گران‌تر خریدن و کاهش حاشیه سودشان پیش خواهند رفت. در این شرایط ذخایر می‌توانند به کمک زنجیره آهن و فولاد بیایند.

او در ادامه با اشاره به ضعف زیرساخت‌ها گفت: ازآنجاکه طرح جامع فولاد مشخصا در بخش تولید زنجیره فولاد متمرکز شده و به زیرساخت‌ها نپرداخته و توسعه نیز به صورت متوازن نبوده است، در نتیجه برای ۵۵ میلیون تن ظرفیتی بیشتر یعنی تا ۶۰ میلیون تن در چند سال آینده پیش‌بینی خواهد شد، اما تولید از ۳۵ تا ۴۰ میلیون تن بیشتر نخواهد رفت. عسکرزاده با اشاره به عوامل کنترل‌کننده تولید نیز خاطرنشان کرد: کمبود گاز و برق مهم‌ترین عوامل کنترل‌کننده تولید هستند. در واقع بحث محدودیت‌های ظرفیت صادراتی و حمل‌و‌نقل در داخل و خارج می‌تواند تولید را محدود کند. اما اگر ظرفیت را بالا ببریم با توجه به اینکه مصرف داخلی هم چندان تغییری نخواهد کرد، در نتیجه آنچه که تغییر می‌کند بیشتر از همه تولید است. هر چه بیشتر می‌خواهیم مازاد تولید ایجاد کنیم باید با نگاه صادراتی همسوتر شویم که این قابلیت را متاسفانه فعلا شرایط بندری کشورمان ندارد. اگر ظرفیت‌ها ایجاد هم شوند عامل محدود‌کننده نخست یعنی بحث انرژی و عامل دوم یعنی حمل‌و‌نقل به خصوص دریایی و جاده‌ها و… به ما نشان می‌دهد که شرایط مهیا نیست و فاصله زیادی از نیاز زنجیره آهن وجود دارد. او تاکید کرد: در دو بخش اول اعداد بسیار سنگینی برای سرمایه‌گذاری نیاز است و تقریبا مطمئن هستیم که این موارد محقق نخواهند شد، در نتیجه مشکل سنگ‌آهن را چندان در سال‌های آتی حس نخواهیم کرد.

ماموریت دولت‌ها باید توسعه بخش خصوصی باشد

دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران گفت: در سال ۱۳۸۳ تدوین اولین طرح جامع فولاد به شرکت مطالعات طرح‌های جامع فلزات ایران واگذار شد. در آن زمان مزیت‌های بسیاری مانند گاز ارزان‌قیمت برای سرمایه‌‌گذاری در بخش معدن مطرح بود. دسترسی به آب‌‌های آزاد نیز یکی دیگر از مزیت‌های کشور به شمار می‌رفت که می‌‌توانستیم مازاد تولید را به کشورهای دیگر صادر کنیم. طرح جامع مبتنی بر آن بود که یک رشد ۸ درصدی متوازن در آینده داشته باشیم. اما در حال حاضر هیچ‌یک از مزیت‌ها وجود ندارد. در واقع تامین انرژی به یک مشکل اصلی برای فولادسازان تبدیل شده و در بخش زیرساخت‌های کشور مانند اسکله‌ها هیچ سرمایه‌گذاری انجام نشده است.

عسکرزاده ادامه داد: اگر بخواهیم مشکلات فولادسازان را حل کنیم، باید فرض شود که واحدهای صنایع معدنی و فولادسازی قرار است مواد اولیه را از خارج وارد کنند؛ سپس در این هنگام بررسی شود که چه تعداد فولادساز به کار خود ادامه خواهند داد. قطعا بسیاری از فولادسازان دیگر فعالیت نخواهند کرد؛ بنابراین قدم اول این است که وضعیت را به لحاظ بهره‌‌وری، رقابت‌پذیری و قیمت تمام‌شده پایین‌تر به نقطه‌‌ای برسانیم که بتوانند هزینه بیشتری برای سنگ‌آهن بپردازند که در این صورت، شرایط متفاوت‌تر خواهد بود. مشکل اصلی این است که ارزش‌افزوده ایجادشده در زنجیره فولاد را محاسبه نمی‌کنند،‌ در حالی که باید به موضوع انرژی و ارزش‌افزوده توجه کرد.

دبیر انجمن سنگ‌آهن ایران ادامه داد: گلوگاه دوم، موضوع تکنولوژی است. اگر بتوان از تکنولوژی مدرن استفاده کرد، فولاد ایران رقابت‌‌پذیرتر خواهد بود. اگر شرایط برای سرمایه‌‌گذار مهیا باشد، ریسک سرمایه‌‌گذاری به حداقل برسد و ثبات در قوانین وجود داشته باشد، سرمایه‌‌گذار خارجی بدون توجه به تحریم‌ها راه خود را پیدا خواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه رویکرد واحد داشتن از سوی دولت، انسجام ایجاد خواهد کرد و تمام ارگان‌‌ها در خدمت پیشرفت صنعت خواهند بود، گفت: در حال حاضر دولت برای تامین هزینه‌‌های خود به بخش معدن به عنوان منبع درآمدی نگاه می‌‌کند و تمامی فشارها از سوی اداره گاز و برق به کارخانه‌‌هاست.